باغات سر سبز و باصفای تبریز کجاست

 باغات سر سبز و باصفای تبریز کجاست ؟ و علت چیست ؟ 

روزگاری نه‌چندان دور تبریز به دلیل وجود باغ های فراوان به شهر باغات معروف بود.

این در حالی است که اکنون به جز موارد اندک نه از آن باغات خبری هست و نه از چشم‌اندازهای سبز و باصفای آن.

بسیاری از کارشناسان و مسوولان نظیر شهردار تبریز، از تخریب باغات به عنوان عاملی اصلی در آلوده بودن این کلانشهر یاد می‌کنند و معتقدند این امر موجب شده است شهر تبریز دومین شهر آلوده کشور محسوب شود. هرچند برخی نیز تخریب باغات را عامل اصلی آلودگی شهر تبریز نمی‌دانند.

به هر حال علیرضا نوین، شهردار تبریز چندی پیش تخریب باغات را عامل اصلی عنوان کرد و گفت: روند تخریب باغات در تبریز به حدود 50 سال قبل و به زمان اصلاحات ارضی برمی‌گردد. متاسفانه بعد از اجرای این طرح اکثر روستاییان مزارع و باغات خود را فروخته و به حاشیه شهرها مهاجرت کردند و این امر باعث تخریب باغات اطراف تبریز از یک طرف و ایجاد پدیده حاشیه‌نشینی در حومه شهرهای بزرگ و به تبع آن بروز بسیاری از مشکلات و معضلات اجتماعی و زیست‌محیطی در کلانشهر تبریز شد.

اما کریم حسین‌زاده دلیر، عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز در این رابطه نظر دیگری دارد.

وی معتقد است: هرچند تخریب باغات به لحاظ آلودگی هوا و کاهش فضای سبز عوارض نامطلوبی دارد، اما این‌که این امر تبریز را دومین شهر آلوده کشور کرده علمی و اصولی به نظر نمی‌رسد، چراکه این دلیل هم‌اکنون برای شهر اهواز صادق است نه تبریز.‌

این استاد دانشگاه گفت: دلیل عمده آلودگی کلانشهر تبریز در تراکم جمعیت، وجود بیش از حد وسایط نقلیه بخصوص خودروهای شخصی، تراکم زیاد ساختمانی و صنعتی است.

وی افزود: باتوجه به این‌که این مشکلات یکی دو روزه گریبانگیر کلانشهر تبریز نشده و به مرور این شهر را احاطه کرده، لذا حل این معضلات در کوتاه‌مدت میسر نیست و مسوولان باید با همت و همکاری همه‌جانبه سعی در حل مشکلات و بهبود فضای سبز که در نهایت به کاهش میزان آلودگی در کلانشهر تبریز منجر می‌شود، اهتمام ورزند.

در همین حال، کارشناسان محیط زیست نیز معتقدند هر هکتار جنگل و باغ قادر است سالانه دوونیم تن اکسیژن تولید و 3.76 تن گازکربنیک جذب نموده و از انتشار حدود 68 تن ذرات معلق در هوای شهر جلوگیری کند.

بیوک رئیسی، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در این خصوص گفت: با وجود اقدامات صورت گرفته توسط سازمان‌های مربوطه در مورد افزایش سرانه فضای سبز تبریز، متاسفانه این میزان به استانداردهای لازم نرسیده و هم‌اکنون اکثر مناطق مسکونی داخل شهر چون بافت‌های قدیمی، مناطق مرکزی، شهرک‌های تازه احداث شده علی‌رغم پیش‌بینی کاربری فضای سبز، به لحاظ توزیع فضای سبز فقیر هستند.

عبدالله تقی‌پور، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تبریز نیز در رابطه با پیامدهای تخریب باغات در کلانشهر تبریز اظهار کرد: افزایش سریع جمعیت در دهه‌های گذشته و پدیده مهاجرت از روستاها به شهرهای بزرگ به علت فقدان رفاه و امکانات اولیه زندگی در روستاها باعث افزایش قیمت زمین در شهرهای بزرگ شد.

وی افزود: افزایش قیمت زمین در شهرهای بزرگ از یک سو و عدم صرفه اقتصادی باغات و نبود قوانین و مقررات کافی و بازدارنده برای حفظ این اراضی باعث شد صاحبان باغات به صورت بی‌رویه و گسترده مزارع خود را به زمین‌های مسکونی و تجاری تبدیل کنند.

به این ترتیب شهر تبریز که روزگاری به شهر باغات معروف و دارای محلاتی چون باغمیشه، تپلی باغ و قرمزی باغ بود، اکنون از کمبود فضای سبز که خود منشا آلودگی هواست رنج می‌برد.

عوامل موثر در آلودگی

تخریب باغات به تنهایی به آلوده شدن هوای کلانشهر تبریز منجر نشده بلکه عوامل دیگری در این راستا موثرند.‌ نوین، شهردار تبریز درخصوص نقش صنایع در آلودگی هوای تبریز گفت: ‌متاسفانه در احداث بناهای صنعتی و استقرار صنایع عمده شهر تبریز کار کارشناسی دقیق صورت نگرفته و این صنایع بدون در نظر گرفتن مسیر بادهای شرقی، غربی شهر احداث شده‌اند که این امر موجب می‌شود آلاینده‌های حاصل از این کارخانجات مستقیما وارد بخش مسکونی شهر شده و به تخریب باغات و آلوده شدن هوای کلانشهر تبریز منجر شود.

بیوک رییسی، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز نقش صنایع و کارخانجات را در تخریب باغات تبریز از دو جهت موثر دانست و گفت: جنبه اول از نظر استقرار صنایع در مناطق جدید با کاربری کشاورزی است. به این صورت که به منظور حفظ و گسترش فضای سبز در زمان صدور مجوز واحد تولیدی آنها را مکلف به ایجاد فضای سبز در حداقل 10 درصد از مساحت زمین تحت تملک می‌کند و جنبه دوم از نظر ایجاد آلودگی در محیط اطراف است که عمدتا توسط کارخانجاتی است که تولید آنها مستلزم ایجاد آلودگی هوا از بابت انتشار ذرات معلق و گازهای آلاینده است.

وی افزود: به طور مثال در نیروگاه تبریز به دلیل افت فشار گاز در چهار ماه از زمستان تامین‌ گاز میسر نیست و به ناچار از مازوت استفاده می‌شود که اگر با همت مقامات استانی و کشوری تامین گاز نیروگاه در طول سال میسر گردد، هم آلایندگی کم می‌شود و هم اکسیدهای گوگرد که به صورت گاز و باران اسیدی به تخریب فضای سبز و باغات منطقه منجر و حذف می‌شود.‌

از سوی دیگر، کارخانه زباله‌سوز پالایشگاه نیز با تولید دی‌اکسید گوگرد نقش زیادی در آلودگی هوای محیط اطراف ایفا می‌کند که باوجود انجام پروژه‌های زیست محیطی چون ایجاد فضای سبز در محوطه همچنان منشاء آلایندگی هستند.

به گفته کارشناسان عامل مهم در آلودگی هوای تبریز همانا ساخت و سازهای بی‌رویه به معنای عام و تخریب باغات و فضای سبز و ایجاد مناطق مسکونی به طور خاص است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان با اشاره به نقش منفی ساخت و سازها در تخریب فضای سبز و باغات کلانشهر تبریز گفت: متاسفانه در زمان صدور مجوز احداث ساختمان و صدور مجوز پایان کار حفظ فضای سبز مورد توجه قرار نمی‌گیرد.‌

بیوک رییسی افزود: در این راستا پیشنهاد می‌کنیم در زمان صدور مجوزهای ساختمانی یکی از شروط، حفظ فضای سبز یا ایجاد حداقل فضای سبز مشجر باشد. متاسفانه در مناطق ییلاقی اطراف تبریز باغ ویلاها بشدت در حال توسعه است که تاثیر مخرب قابل توجهی در زمینه کاهش فضای سبز دارند.

مبارزه با تخریب باغ‌ها

تقی‌پور، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری تبریز با اشاره به این‌که در گذشته تخریب باغات در بعضی از محلات کلانشهر تبریز ضرورتی اجتناب‌ناپذیر بود، گفت: باتوجه به این‌که شهر تبریز به دلیل مشرف بودن با کوه عینالی از سمت شمال و ایستگاه راه‌آهن و اراضی شوره‌زار از سمت غرب، نمی‌توانست گسترش یابد و از طرف دیگر به علت افزایش سریع جمعیت و نیاز به اماکن مسکونی و ایجاد مراکز درمانی، توسعه معابرو مدارس مسوولان و متولیان امر مجبور به تخریب باغات و اراضی زراعی واقع در مسیر توسعه شدند و علاوه بر اینها تجزیه باغات به دلیل فوت مالک اصلی و تقسیم بین وراث سبب عدم صرفه اقتصادی برای نگهداری باغات می‌شد که این خود عامل موثری در فروش و تخریب این ثروت ملی شد.

استفاده از تکنولوژی جدید

در این رابطه رییسی مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اظهار کرد: هرچند اجرای بعضی از پروژه‌ها به ناچار به تخریب فضای سبز و باغات در کلانشهر تبریز منجر می‌شود، اما در این‌گونه موارد باید تکنولوژی‌های جدید جابه‌جایی درختان را با استفاده از ماشین‌های مخصوص جابه‌جایی درختان به کار گیریم.

وی افزود: در این راستا بتازگی چند مورد از این دستگاه‌ها به شهر تبریز آورده شده و انتظار می‌رود با افزایش تعداد دستگاه‌های مربوطه حداکثر تلاش خود را برای جلوگیری از خشکانیدن درختان واقع در مسیر پروژه‌های عمرانی به کار ببریم.‌

شهردار تبریز نیز با اشاره به برخی از طرح‌های توسعه پارک و فضای سبز در تبریز گفت: اجرای طرح شش هزار و 400 هکتاری جنگلکاری در شمال شهر، جنگلکاری دو هزار هکتاری ارتفاعات جنوبی موسوم به پارک کوهستان، مجموعه 850 هکتاری پارک بزرگ در غرب، تملک و حفظ باغ‌های رواسان در جنوب غربی، احیای باغ‌های لاله و تملک باغ‌های چایکنار از جمله اقدامات شهرداری برای جبران کاستی‌های گذشته است.

نوین، با اشاره به برنامه‌ریزی گسترده در راستای افزایش سرانه فضای سبز شهر تبریز تصریح کرد: سرانه فضای سبز تبریز در سال 82، هشت متر بوده است که در حال حاضر و با وجود افزایش جمعیت این سرانه به 12 متر رسیده و سعی می‌کنیم با اتمام برنامه‌های در دست اجرا این میزان را به بالاتر از 15 متر افزایش دهیم.

بر گرفته از : جام جم آنلاین